Η οξεία παγκρεατίτιδα είναι ένα κλινικό σύνδρομο που ορίζεται από ένα διακριτό επεισόδιο άλγους επιγαστρίου και αυξήσεις στα επίπεδα των ενζύμων του ορού, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει φλεγμονή του παγκρέατος με ποικίλους βαθμούς βλάβης στα παρακείμενα και απομακρυσμένα όργανα. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να επιταχύνουν την οξεία παγκρεατίτιδα, αλλά το αλκοόλ, η υπερλιπιδαιμία και οι γενετικές διαταραχές είναι αυτοί που οδηγούν ταχύτερα στη χρόνια παγκρεατίτιδα.
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΟΞΕΙΑΣ ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑΣ
Η οξεία παγκρεατίτιδα διαχωρίζεται σε ήπια και σοβαρή πάθηση βασιζόμενη σε φυσιολογικά ευρήματα, εργαστηριακές τιμές και διαγνωστικές απεικονίσεις. Η ήπια μορφή δεν συσχετίζεται με δυσλειτουργία του παγκρέατος ή επιπλοκές, ενώ η σοβαρή συσχετίζεται με διαταραγμένη παγκρεατική λειτουργία, τοπικές και συστηματικές επιπλοκές και σημαντικά ποσοστά θνησιμότητας.
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΟΞΕΙΑΣ ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑΣ
Αναγνωρίζετε ένα ιστολογικό φάσμα οξείας παγκρεατίτιδας που κυμαίνεται από ήπια, διάμεση πάθηση μέχρι πηκτική νέκρωση του παγκρέατος. Στη διάμεση παγκρεατίτιδα ο αδένας είναι αδηματώδης και η αδρή αρχιτεκτονική του διατηρείται, ενώ παρεγχυματικά φλεγμονώδη κύτταρα παρουσιάζονται μαζί με διάμεσο οίδημα. Επιπλέον η διαταραχή των φυσιολογικών λοβωδών κυττάρων είναι συχνή και ίσως συμβάλλει στη μειωμένη έκκριση ενζύμων, χαρακτηριστικό της οξείας παγκρεατίτιδας. Στην νεκρωτική μορφή, αξιοσημείωτη ιστική νέκρωση και αιμορραγία είναι ορατά, ενώ παρακείμενες περιοχές με λιπώδη νέκρωση είναι επίσης εμφανείς. Τέλος, μεγάλα αιματώματα συχνά εντοπίζονται στον οπισθοπεριτοναϊκό χώρο, ενώ αγγειακές φλεγμονές και θρομβώσεις είναι συχνές.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΟΞΕΙΑΣ ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑΣ
Πολλοί ασθενείς έχουν εύκολα αναγνωρίσιμη και θεραπεύσιμη αιτία όπως η υπερλιπιδαιμία ή η λιθίαση της χοληδόχου κύστεως, αλλά οι λιγότερο συχνές αιτίες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, ειδικά σε ασθενείς με επαναλαμβανόμενα επεισόδια ή ανεξήγητες εξάρσεις παγκρεατίτιδας.
ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
Ποικίλες μορφές απόφραξης του παγκρεατικού πόρου έχουν συσχετισθεί με την οξεία παγκρεατίτιδα, όπως η λιθίαση της χοληδόχου κύστεως, το πάγκρεας divisum, η δυσλειτουργία ή η στένωση του σφιγκτήρα του Oddi, παγκρεατικοί όγκοι ή όγκοι που εντοπίζονται γύρω από το φύμα του Vater, καθώς επίσης θρόμβοι ή ξένα σώματα εντοπιζόμενα στο φύμα.
ΤΟΞΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
Κύριο τοξικό αίτιο οξείας παγκρεατίτιδας είναι το αλκοόλ (αλκοολική παγκρεατίτιδα). Η αιθανόλη μπορεί να αλλάξει τη συγκέντρωση και τη σύνθεση των πρωτεϊνών που εκκρίνονται από το πάγκρεας οδηγώντας στο σχηματισμό πρωτεϊνικών βυσμάτων εντός των μικρών παγκρεατικών πόρων. Επιπλέον μία σειρά από φάρμακα έχουν συσχετισθεί με την πρόκληση οξείας παγκρεατίτιδας όπως: Αζαθειοπρίνη, 6-μερκαπτοπουρίνη, σουλφαζαλαζίνη κ.α.
ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΟΞΕΙΑΣ ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑΣ
Στις επιπλοκές οξείας παγκρεατίτιδας εμπεριέχονται:
Οι οξείες συλλογές υγρού, η παγκρεατική νέκρωση, οι ψευδοκύστεις παγκρέατος, τα παγκρεατικά αποστήματα, ο παγκρεατικός ασκίτης, η θρόμβωση σπληνικής φλέβας, η απόφραξη γαστρικής εξόδου λόγω συμπίεσης του δωδεκαδακτύλου και η πνευμονική ανεπάρκεια σε ασθενείς με Σύνδρομο Αναπνευστικής Δυσχέρειας (ARDS).
ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
Η υπερλιπιδαιμία μπορεί να επιταχύνει την οξεία ή χρόνια παγκρεατίτιδα, ενώ η υπερασβεστιαιμία αυξάνει την διαπερατότητα των παγκρεατικών πόρων οδηγώντας σε αύξηση των ενζύμων του ορού.
ΙΟΓΕΝΗ ΑΙΤΙΑ
Διάφοροι ιοί ενοχοποιούνται για την πρόκληση οξείας παγκρεατίτιδας, όπως: ο ιός της ηπατίτιδας Β, οι ιοί της ινφλουέντζας (Influenza A και Β), ο ιός της ερυθράς (Rubella), ο ιός του AIDS κ.α.
ΙΑΤΡΟΓΕΝΗ ΑΙΤΙΑ
Η οξεία παγκρεατίτιδα είναι η πιο συχνή επιπλοκή της ενδοσκοπικής αναστροφής χολάγγειοπαγκρεατογραφίας (ERCP), καθώς και των επεμβάσεων παράκαμψης των στεφανιαίων αρτηριών (coronary artery bypass).
ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΞΕΙΑΣ ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑΣ
Η διάγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας βασίζεται στην παρουσία άλγους επιγαστρίου μαζί με τη βιοχημική ένδειξη παγκρεατικής βλάβης, ενώ η CT (computed Tomography) και η MRI (Magnetic Resonance Imaging) χρησιμοποιούνται ευρέως για την απεικόνιση των βλαβών του παγκρέατος.
Η εκτίμηση της οξείας παγκρεατίτιδας γίνεται με εφαρμογή των κριτηρίων Ranson.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΟΞΕΙΑΣ ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑΣ
Η θεραπεία της οξείας παγκρεατίτιδας είναι κυρίως υποστηρικτική δηλαδή συνίσταται σε αντικατάσταση υγρών και ηλεκτρολυτών, διαχείριση πόνου – ναυτίας, αποκατάσταση των επιπλοκών αυτής, θεραπεία των λοιμώξεων και διατροφική υποστήριξη του ασθενούς.